broesgewijs

Om 5 uur in de morgend even wakker worden om dat het gebed voor de moslims afgerammeld wordt. Om 6 uur bij het eerste klokkenluiden helemaal wakker worden, en opstaan om 6u15 bij het tweede luiden.
Zo begint mijn dag. Het werkschema van het kleine dispensaire begint duidelijk te worden. Iedereen arriveert en retard terwijl de rij patiënten voor consultatie langer wordt. Eerste werk is echter naar de zaal gaan. Enkele gevallen de voorbije weken:
Een meisje van 4, Mireille, met lelijke brandwonden. Ketel warm water over zich getrokken. Dat zijn drama’s hier, want, mocht ik dat nog niet vermeld hebben, middelen zijn schaars. Alsook pijnmedicatie, wat meteen het grootste probleem vormt.
Een jongen van 8, comateus en stuipend binnengekomen, 40.8 graden koorts, bloed vol malaria. Kinine-infuus gestart, en hoewel zwak, stelt het goed nu.
Jongeman met malaria aanval, die dag nadien alweer vertrokken is. Een ander kind met hoge koorts en bijna comateus dat drie dagen later door moeder is meegenomen, omdat die de behandeling niet langer kon betalen.
Een jongetje van 6, brandwonde ter hoogte van zijn borstkas, paar dagen oud. Een verband, even oud als de wonde, helemaal ingekleefd in de huid/wonde. Bloed zweet en vooral tranen om dat los te krijgen… Een huilend schreeuwend kind… went nooit..
Een vrouw met suïcide poging omdat ze ontdekt heeft dat haar man vreemdgaat.
Naar wat ik hoor van de zusters: zeker geen alleenstaand geval. Bijna de helft van de mensen gaat hier vreemd. Het interessante is dat het hele dorp dat weet, buiten de echtgeno(o)te van de partner in kwestie.
Daarover: iedereen kent iedereen, en iedereen weet ook alles over de anderen. Maar als het erop aankomt, verbergen ze alles, liegen ze, houden ze schijn hoog. Status en onderlinge relaties is het belangrijkste. Niemand spreekt de waarheid, en al zeker niet over medicatie die ze wel of niet genomen hebben.

En medicatie gaat er hier vlot in. Antibiotica kunnen ze vrij op de markt kopen en is een kind ziek, geven ze vooral zo snel mogelijk antibiotica. Een of twee pillen, geen kuur.
Of nee, wat ook gebeurt, is eerst traditionele geneeskunde proberen, nuja, geneeskunde, de betovering breken. Dat maakt het in sommige gevallen nog erger, en als het dan echt te laat is, komen ze hier aankloppen. Uitleggen dat ze meteen moeten komen, helpt niet.
Zo belde een vrouw hier ’s avonds laat aan, met een kind in haar armen. Toen de zuster opendeed, wierp ze dat kind in haar armen met de vraag: leeft ze nog? … Neen dus. Hadden ook eerst vanalles anders geprobeerd.

De logica is soms moeilijk te volgen. Niemand heeft geld hier, dus ook niet voor een medische behandeling. Maar zijn ze echt ziek, AIDS bijvoorbeeld, vinden ze wel geld om naar een dure sorcier of fetisjeur te gaan, en dan is het nog niet om beter te worden, maar om te weten WIE hen betoverd heeft. Gangbare prijs: een geit en 5000 FC.

Het is niet gemakkelijk om me in hun denken te verplaatsen, en ik weet ook niet of het mijn taak is om hen van mijn denken te overtuigen. Gelukkig zijn de verpleegkundigen goed opgeleid en hoewel er nog veel taboeonderwerpen zijn, leggen ze veel uit. Opnieuw en opnieuw.

Heb me tijdens de wondzorg van Mireille ontpopt tot een soort afleidingsmanoeuvre, noem het gerust een cliniclown. Heb haar wat speelgoed gegeven, en speel met haar terwijl de verpleger zijn materiaal gereed pakt.
Eerlijk waar, haar lach is de meest schattige, alleen al om haar situatie en de ellende die overheerst in de zaal. Die lach wordt in tranen van pijn gedwongen eenmaal men met die wondzorg begint, en niets wat ik dan doe kan die terughalen. Hart breekt elke morgen tijdens dat eerste uur.
En van de verplegers moet je niet veel empatisch handelen verwachten.
Eerste reactie van Papy, verpleger, toen hij dat speelgoed zag: Ge moet mij ook zoiets geven, ik heb thuis ook een kind.
Reactie van dokter dag erna: En waarom hebt ge mij niks gegeven?
Er wordt geen rekening mee gehouden dat het
1) een kind is,en dat ze
2) brandwonden over de helft van haar lijf heeft en
3) onnoemelijk veel pijn heeft waarvoor ze geen pijnmedicatie willen geven. (het kind lacht namelijk overdag, dus niks aan de hand)

Neen. Wat iedereen wel ziet is dat de witte iets gegeven heeft, en dus vragen ze zich af waarom zij niks krijgen.
Antwoord dan natuurlijk met bovenvermelde redenen, en zelfs dan antwoorden ze nog dat
1)Iedereen altijd kind blijft, hoe oud ze ook zijn
2)Ik niet kan zeggen of ze wel of niet ziek zijn. Kan verborgen ziekte zijn…
3) Dus wanneer ik iets ga geven…?

Ik lach er nog eens mee en zwijg verder, valt niet te discussiëren op die manier. En geef nochtans niet snel een discussie op ;)

Terug naar de medische praktijk. Dokter André heeft een appendectomie uitgevoerd, een van de weingige chirurgische ingrepen die men hier kan doen, en ik mocht meekijken. Teveel gezien om op te noemen.

Operatie om 11u gepland. Rond 12 uur naar ginder gegaan, aangekleed en patiënt klaargemaakt. Dat betekent: in operatieschort steken en vastbinden op de operatietafel in kruishouding. Er zijn geen middelen om kunstmatig te beademen, dus wordt enkel in slaap gehouden met ketamine.
De patiënt is trouwens een nichtje van François, een verpleger hier. 17 jaar en niet onknap. Dit natuurlijk geheel terzijde.
De dokter en retard, dus de verplegers gingen, in tenue, naar buiten om te wachten, de patiënt vastgebonden alleen gelaten. Ben dan toch maar ff gaan zien, vond dat zo erg…
Half uur nadien eindelijk kunnen schrobben en steriel aangekleed. Ready!!

Met z’n allen in de kamer, verpleger trok de operatieschort uit en de dokter ontsmette haar buik om die met steriele doeken te bedekken. Dan pas werd ze in slaap gedaan, en begon men de operatie. Empathie en patiëntgericht denken: NIHIL!
De chirurgische details bespaar ik u, het was evenwel zeer interessant om hem met die darmen te zien goochelen. Wel het vermelden waard: de patiënt is twee keer semiwakker geworden tijdens de operatie. Dat vastbinden is dus echt nodig, want ze trok samen van de pijn.
Achja, de patiënt stelt het goed ondertussen, zo goed zelfs dat ze met mij wil trouwen. Ben een muzungu met een goed hart. Ze kan inderdaad slechter varen hier. Heb het dan nog eens gecheckt, en blijkt ook geen neveneffect van de verdoving te zijn.
Tja, wat antwoord je dan? Heb aan François gevraagd hoeveel geiten en kippen ik daarvoor moet geven. Prijs is overeen te komen zei hij. Dus de onderhandelingen zijn bezig, ik hou u verder op de hoogte ;)
Trouwens niet het enige aanzoek. Elke vrijdag komen de vrouwen met hun pasgeborene of andere kinderen om te vaccineren. Daar wordt heel wat ‘ge-minapenda-t’ (ik zie je graag)en manman wat een spektakel als de muzungu uw kind mag wegen en vaccineren. Toch gaan ze achteraf controleren bij de zwarte of ik het wel goed deed. Vertrouwen, nog zoiets heel belangrijk.

Durf het bijna niet meer te schrijven, maar ook dit keer weer gefeest, het reconnaissance feest voor de zusters van Mokambo.
Om de feestelijkheden met een knal in gang te schieten werd er gebeden. Begin om 17.00. Naar goede gewoonte waren we niet voltallig, dus in afwachting van de mis gingen de zusters op hun knieën zitten, bidden. Tot 17u45 hebben ze daar zo gezeten, en omdat de overste vond dat we toch ver over tijd waren, begonnen zonder de twee andere zusters. Die kwamen een kwartiertje nadien binnengestrompeld.
Ik volg op mijn zelf samengesteld programmaboekje en lees:
musique sans parole + commentaire Evangile.
Was verbaasd toen ik de begintonen van “The lonely shepherd” hoorde, voor sommigen beter bekend als het panfluitdeuntje uit Kill Bill. Omdat ik dat duidelijk met iets totaal anders associeer dan bidden in Congo, als een idioot zitten glimlachen tijdens de mis.
Even tussendoor: dat gebeurt wel vaker.

Feestmaaltijd na de mis, en dag erna naar Zambia. Picknick en BBQ met de zwarte witte paters aan een vervallen privé boot clubhuis, dat vroeger eigendom was van een der mijncompagnieën. Prachtige omgeving, met een meer, midden in de Broese, een vervallen infrastructuur die doet terugdenken aan de ‘gouden tijden’ van weleer, en paters en zusters die zich volledig laten gaan met muziek en drank. Geen nood, heb foto’s en filmpjes, wat vooral de dag nadien voor heel wat hilariteit heeft gezorgd. Spijtig dat schaamrood zich zo slecht aftekent op een zwarte wang.

Wat ik eigenlijk wou vertellen: bij het aanschuiven aan tafel zondag kreeg ik ineens last van hoofdpijn. Eigenlijk deed alles ineens pijn. Werd wat ijl in m’n hoofd, wat misselijk. Plots. Natuurlijk doorgezet, en nadien toch maar even temperatuur gecheckt. 38.4°C. Het is hier een endemisch gebied voor malaria, en slaap niet onder muskietennet. Ondanks de malariaprofylaxis toch vermoeden malaria dus. Even met de verpleegzuster overlegd, en maar met de behandeling gestart. Blij te melden dat het na een onrustige nacht veel beter gaat :)

Op een avond ben ik, met enkele metgezellen, de enige toeristische attractie die Mokambo rijk is, gaan bezoeken. Een rots.
Wandeling van 40 minuten door het dorp en de uitgestrekte broes er omheen. Avondwandeling, dus met ondergaande zon. Betoverend mooi.
Op die rots zie je de wijde omgeving, ongerepte natuur, ongerept Afrika, met tussendoor ergens een dorp. Adembenemend!
De terugweg nog meer, want donker en alleen de maan die ons pad verlichtte.
Terug in het dorp aangekomen, zag ik aan sommige gevels een enkele gloeilamp branden. Daar waar er geen elektriciteit was, brandde een vuur. Een gezellige, amicale, losse, iedereen-kent-iedereen, buren sfeer. Dat er dan een muzungu zo laat nog over straat loopt geeft aanleiding heftig jolijt. Zeer innemend allemaal, en ben nu ook verplicht om bij zowat de halve buurt op visite te gaan.

Ben avond nadien teruggegaan met paar andere metgezellen. Donker pad, volle maan, alleen een stoffig zandpad, tussen hoog gras, hier en daar wat bomen, gesjirp van krekels, af en toe geritsel van iets dat beweegt door het gras. Formidabel gevoel, groots, en bijna angstaanjagend om je zo nietig te voelen.

Om in dezelfde sfeer te blijven: Ben met Pater Pierre (Père Pierre) naar het dorpje Muenda gereden voor een misviering. 90km van Mokambo, aan de grens met Zambia. Een rit van 2u30 doorheen de Broese. Onderweg veel kleinere dorpjes gepasseerd, bij eentje gestopt en beloofd om op de terugweg wat medicatie te geven voor de zieken.
In Muenda stelde Père Pierre me voor als Père Jean, om het sociale contact wat te vergemakkelijken neem ik aan. Zo mocht ik een dag lang in de voetsporen van een pater treden.
Vooral veel moeten aanhoren hoe slecht het hun wel vergaat, hoe arm ze zijn, en of ik dan niets kon geven. Of kopen.
En om te vieren dat er twee blanke paters waren, een mis van drie uur. En dan, het feesten achteraf (daar ga ik weer), dansen, en het mee eten uit de grote pot. Gelukkig mocht ik als een van de eerste nemen voor alle anderen in die pot graaiden, want ge blijft ergens in uw achterhoofd toch een zeker hygiënische grens vooropstellen.
Op de terugweg, was al donker, gestopt bij dat dorpje, en ineens stond iedereen daar. De père wou de medicatie die hij bijhad wel uitdelen, dus ik heb daar een uur lang medisch consult gehouden, en tegen de père gezegd wie wat kon hebben en hoeveel. Ze waren ons zeer dankbaar en we mochten zelfs ginder overnachten. Spijtiggenoeg waren er nog andere passagiers die in Mokambo moesten zijn, dus verdergereden.
De rit naar huis, nog memorabeler dan de rit heen, want pikkedonker. Zag alleen 3 meter ver op de weg, hier en daar een vage verschijning van een boom. Zwart Afrika. Om nooit te vergeten. Anderzijds, wat zou ik van dit alles wel ooit vergeten?

Ik blijk maar niet aan internet toe te komen, dus het verslag wordt langer… Nieuws over de onafhankelijkheidsviering:
Hier in Mokambo een defilé met alle commerçanten en politie. Veel volk en veel sfeer. Natuurlijk wou ik daar iets van vastleggen op gevoelige plaat, maar daarvoor heb je naar het schijnt toestemming nodig.
Heb het toch geregeld gekregen met de autoriteiten, en heb een plaats gekregen naast de ere tribune, waar ik carte blanche had om alles te filmen. Een spektakel, dat wel, en kreeg het als enige aanwezig blanke maar heel even benauwd. Dat was toen een groepje jongeren de onderdrukking van de blanken en de strijd van Patrice Lumumba daartegen ten berde bracht, onder luid applaus en gejoel van de toeschouwers natuurlijk. Gelukkig een thema dat minder onder de mensen leeft dan vroeger, maar toch nog duidelijk aanwezig. Ik voelde de aandacht vaak verschuiven van het tafereel naar mijn verschijning en een ambtenaar is zelfs even tussenbeide gekomen.
Verder niks aan de hand ;)
Op de middag was het defilé afgelopen en ben ik met de andere verpleegkundigen iets gaan drinken. Onmogelijk om hun verbruik bij te houden, dus heb ergens tegen het avondeten verstek moeten laten. Drinken is één van de weinige ‘hobby’s’ die de mannen hier hebben, en ze zijn daar dan ook zeer goed in.
Het feesten is nu voor een tijdje gedaan. Mocht daar verandering in komen, laat ik u dat met veel plezier weten.

Enkele losse mededelingen:
Borsten! Geen enkele schroom om die boven te halen en een kleine te voeden. Tijdens de repetitie van het koor zitten er vrouwen met kinderen op hun schoot, doen die wat lastig, wordt prompt de borst bovengehaald. Op een zeer vlotte manier, alsof je een zakdoek pakt. Aangezien de BH hier als ongemakkelijk ervaren wordt, moet daar verder ook niet mee gepruld worden.
Ook tijdens consultaties, of tijdens wandelen, of in de kerk, te pas en te onpas wordt die papfles bovengehaald en even handig terug weggemoffeld.

Om het weerbericht over Congo even bij te schaven: momenteel is het hier ‘s morgens 10 graden. Overdag klimt het wel tot een aangename 20 graden. Dat zou pas midden augustus veranderen, plotsklaps, en dan blijft het continue 25-30 graden. Momenteel heb ik dus vooral nood aan een warme pull en ben zelfs verkouden aan het worden.
Mijn was gedaan met Zuster Générose en Joëlle. En hoewel een vrouwentaak, wou ik niet onderdoen en hun ritme volgen. Gevolg: schaafwonden op mijn vingers, voor een was die aanzienlijk minder was dan die van hen. Mijn gevoelige handjes moeten nog onnoemelijk ruwer worden wil ik hun niveau bereiken.
Zuster Générose, ook 25, is na een verblijf van een jaar in Mokambo op vakantie vertrokken. Dit was haar eerste missie als zuster, en het afscheid zorgt voor heel wat tranen. Ze ging ‘ au revoiren’ van het koor en mocht niet vertrekken zonder nog een keer te zingen, samen. Was erbij en keek ernaar. Zeer hartelijk, ongelooflijk mooi en menselijk. Ga me in Lubumbashi aanmelden bij het koor van de parochie, om zondag’s mee te zingen. Doe m’n best om alles mee te nemen van hun schwung en ritme!
Moet me naar boven verplaatsen met een emmer lauw water wil ik me gaan wassen. Laatst was ik mijn handdoek vergeten. In de lach geschoten en me dan maar met m’n Tshirt afgedroogd.

Soeur Lunda, een ietwat voluptueuzere vrouw die haar lengte niet meegekregen heeft ploft zich ’s avonds in een van de versleten zetels en begint te vertellen over .. nuja.. over vanalles.
Over hun roeping, waarom ze zuster zijn geworden, wat ze daarvoor moesten opgeven, of dat het vanzelf ging, over boterhammen die men ofwel langs twee kanten belegt of dubbel plooit, over de onafhankelijkheid, over de kinderen van 12 die zwanger zijn, over tovenarij en verder veel roddels over de bevolking.
En dan wil ik nog veel meer schrijven, maar m’n leerlingen hier hebben nog verschillende vragen, en het is bijna donker. Posten doe ik morgen wel.

Met veel liefs, een warm hart, een rijke geest,
truly yours
Jan