Mokambo

Rit van vier uur, 1 derde van de weg geasfalteerd, 2/3de los zond en grote gaten. Opeengepakt vanachter met drie andere passagiers, en een laadruimte en dak volgeladen met medicatie, eten, ander materiaal en mijn gerief.
Paar keer in slaap gesukkeld in die warme laadbak, avond ervoor was het ook dat bedankfeest. Tot middernacht gedanst en gevierd, en uiteindelijk moe maar voldaan in m’n bed gekropen. Niet dat ik veel geslapen heb, de rit van de dag erna hield me wakker.
Na het ontbijt ‘s morgens nog snel afgedaald om afscheid te nemen van de kinderen. Beteuterd keken ze me aan. Maar heb ze voorgehouden dat een maand niet lang is, en dat ik er weldra terug zal staan. Nog snel gewuifd toen ik vertrok, en dat was het dan, verder
Uiteindelijk in Mokambo aangekomen rond de middag. Na het eten meteen naar een ander reconnaissance feest, van de lagere school deze keer. Sinds 9 maanden hebben ze hier een school voor lager onderwijs, en zaterdag was het afsluiten van een beproefd eerste jaar.
De kwaliteit van lesgeven in dit kleine schooltje ligt hoger dan bij de andere 2 scholen in Mokambo, maar toch was er eerst hevig protest van de ouders, omdat het weer allemaal nieuw was.
Ouders die het niet snapten, niet wilden betalen (wat altijd een probleem is) en hun kinderen thuishielden. Op het feest werd duidelijk, dat die strijd gewonnen is door de zusters.
Uit de dankspeech van de jonge leerkrachten kan ik opmaken, dat ook zij in het begin wat weigerachtig stonden tegenover de aanpak van de zusters, maar nu helemaal mee zijn met de stroom. Na het speechgedeelte ook daar weer mee gegeten en gedanst. Wat meteen een zeer goede indruk heeft gemaakt op het aanwezige volk. En het werd op prijs gesteld dat ik er was. De school is een project van Vides, een europese organisatie, dus ik was die dag iemand van Vides die het afsluiten kwam meevieren. Werd ook meteen op het hart gedrukt dat onze steun nodig blijft, dat we moeten blijven geloven, en dat het zonder onze hulp niet zal lukken. Vides, bij deze…

Was bekaf ‘s avonds. De rit en de twee feesten deden het hem. Maar zondag vroeg uit de veren voor de mis. Een niet te missen spektakel op zondag, zeker in Mokambo, waar het leven zich letterlijk onder de kerktoren afspeelt.
Het huis van de zusters ligt er net naast, dus ver moeten we niet gaan. Twee missen op zondag, een in Djibemba, een in Swahili. Djibemba is de vroegste om 7u30 en omdat ik toch geen van de twee begrijp, dacht ik die maar eens te proberen.
Een halfvolle kerk, een koor dat die ruimte prachtig vulde met klank, en vele jonge misdienaars. Heb vooral naar de muziek geluisterd, en ondertussen wat nagedacht, men zou het bidden kunnen noemen.
Na de communie moest zuster Ernestine, die me vergezelde, weg. Ik bleef nog ff de mis uitzitten. Meteen na het vertrek kwam de dorpsgek naar me toe, een hand geven en om geld vragen. Heb beleefd geweigerd. Die man bleef me tot het einde van de mis aankijken, en hij zat voor mij, dus het viel nogal op.

Ineens valt er een stilte vooraan. De mensen kijken rond. Er staat iets te gebeuren. Ik wacht in spanning af en kijk ook rond, op zoek naar datgene of diegene die iets gaat doen.
De priester herhaalt iets, nu in slecht Frans, en weer die stilte. Ik krijg het vreemde gevoel dat ik diegene ben die iets moet gaan doen, wat bevestigt wordt door de man naast mij die me port en zegt dat ik moet opstaan.
Presentatie, van de enige blanke in de kerk. Ik word voor al dat volk gezet, mijn naam wordt meegedeeld aan de gemeenschap, alsook het land van afkomst, waarna het koor een welkomstlied inzet. Zeer vreugdevol. De priester, pater en een stoet misdienaars passeren om me een hand te geven, nadien gevolgd door de halve kerk. Een oude man knielt bijna, zo diep buigt hij wanneer hij mij een hand geeft. Zo moeten de kolonialen zich dus gevoeld hebben.
De hele gemeenschap kent nu mijn naam. Doet wel wat, als je zo wordt ontvangen. Dus hoewel ik de kinderen wel mis, is er hier genoeg te beleven.

Zondagnamiddag Chiro. Ik durf het bijna niet te schrijven, maar ook hier een bedank en afsluitfeest, waarvoor ze een chirogroep uit Zambia hadden uitgenodigd.
Er was een klein optreden, en ben dan met Joelle, een Congolese vrijwilligster hier, op de dansvloer gaan staan, wat voor luid gejoel en applaus zorgde. Daar doe ik het dan ook voor natuurlijk.
Tegen de avond moest die groep terug naar Zambia, en de Mokambo-Chiro begeleidde hen tot aan de grens. Heel de weg werd er gezongen en gedanst. Dat met het uitgestrekte landschap, de verschraalde woningen van vroeger, de hutten van nu en de ondergaande zon, zorgde weer voor een magisch moment.
De jeugd zong: OOOH La vie est belle, mais le monde est méchant, oohooh le monde…
Wil hier ook al niet meer weg.

Maandag dan in het dispensair begonnen. Een heel ander verhaal.
Voorgesteld aan de dokter en de verpleger waar ik de komende drie weken mee zal werken. Drie weken, want de laatste week ga ik op visite bij de paters in Zambia. Weer een tripje, weer iets te verkennen.
De dokter is er voor de mensen die geld hebben (1500FC) de verpleger voor de rest (500FC)
De consultatie bestaat erin (of eruit) de patiënt zijn klachten laten vertellen en die allemaal voor waarheid aan te nemen, geen fysisch onderzoek te doen, en dan voor alle gevallen zeker kinine voor te schrijven (want endemisch voor malaria, dus in geval van…) Flagyl en Amoxicilline (meestal hebben ze diarree, dus misschien een beest), een hoestsiroop (voor de hoest die meestal nog moet komen), vitamine C (kan nooit kwaad), Vermox (voor de eventuele parasiet die huist) en nog een pijnstiller. Dit allemaal na vijf minuten met de patiënt. Geen longen geausculteerd, geen temperatuur genomen, niks. Er worden wel onderzoeken voorgeschreven, maar het resultaat is er pas volgende dag, en in afwachting heeft de patiënt zijn medicatie hier al gekocht. Er moet ook iets verdiend worden natuurlijk.
Zo gaat het bij de verpleger. De dokter neemt zijn tijd en doet effectief ook een lichamelijk onderzoek, wat voor mij dan weer zeer leerrijk is, want mag alles meedoen.
Er worden bijzonder veel intramusculaire injecties gegeven, meestal (of maak daar altijd van) medicatie die de patiënt ook per os kan nemen. Maar, als ze een spuit krijgen, dat doet wat pijn, en dan denken ze dat ze beter geholpen zijn.
Die eerste dag kwam er een man voor zijn injectie. Het zijn wegwerpbare spuiten, maar die worden drie of vier dagen lang door de patiënt bijgehouden, wegens gebrek aan materiaal. Wat een broeihaard voor infecties dat is na drie dagen wil ik me zelfs niet inbeelden.
Voor zover het nuttig was, was die man uitbehandeld, geen injecties meer, maar omdat hij 17km had gewandeld kreeg hij er toch een. Dan maar wat corticoïden gespoten, dat verlicht de hoest een beetje, die er niet was om mee te beginnen. Man content, weer wat geld verdiend, dus iedereen happy.
Er is inderdaad weinig voor handen, wat zeker een probleem geeft bij wondzorg. Niet dat de patiënt, die nadien naar huis gaat, meestal hard geholpen is, want een verband blijft niet lang proper hier.
Er is ook een zaal met 12 bedden. Bedden waar ik niet zou gaan inliggen mochten ze mij er geld voor geven. 2 baby’s met hun moeder. Eentje te zwak om een teken van leven te geven, de andere met een bloedtransfusie waar de vader net bloed voor heeft gegeven.
Dat zwakke kind heeft een luchtweginfectie. Dokter heeft infusie voorgeschreven en verschillende medicamenten. Moet dus een infuus geprikt worden. 5 keer heeft de verpleger geprobeerd. De dokter nadien nog 3 keer in de hals. Met enkel 2 venflons, die, eens geopend, niet meer in de buurt van steriel komen. Telkens weer op dat bed, terug ader zoeken, opnemen, opnieuw proberen. Het arme kind weende, maar het was een schreeuw vanuit de verte, zwak, nauwelijks krijsend.
Hij zou de volgende dag overlijden.
Op het programma in de namiddag: twee besnijdenissen, waar ik bij mocht assisteren.
Had nog even tijd om te gaan eten, en toen ik terugkwam was hij al begonnen. Ik kwam de wachtzaal binnen, en omdat er verder weinig ruimte is, werd daar de kleine procedure gedaan. Ik deed de deur open en keek dus recht op die kleine verminkte penis.
Lokale verdoving wordt ingespoten aan de basis van de penis. Dat doet pijn, de rest niet meer. Dus, naar hartelust (en wederom, steriel is het niet te noemen) kan er gesneden worden. Nadien wordt dan grof gehecht (GROF) met veel te dikke draad.
Die jongen van 8 was klaargesneden, nu mocht zijn jongere broertje. Die van 8 werd een jurk aangedaan, en mocht gaan zitten, kijken naar het spektakel.
Die kleine heeft alles bijeengekrijst tijdens het verdoven, nadien ging het beter.
Na een paar minuten begon die van 8 te kreunen en is kermend door de knieën gegaan. Lokale verdoving uitgewerkt en geen pijnstillers gegeven.
Daarop is die kleine beginnen schreeuwen bij elke steek of snede dat de verpleger maakte. Lokale verdoving nu reeds uitgewerkt. Heb nog nooit een kleine zo weten rillen, schreeuwen, en schokken van de pijn. Gelukkig was het snel gedaan.

Dag 3
Er is iets verderop op het perceel ook een materniteit. Wordt weinig gebruikt, omdat de vrouwen liever thuis bevallen en geen middelen hebben om te betalen. Ongeveer een 20 tot 30 bevallingen per maand hier.
Vandaag is er een prematuur jongetje geboren na 6 maanden zwangerschap, het past helemaal in mijn hand. Hier geen uitgebreide observatie of couveuse. Een kamer waar de temperatuur uitzonderlijk hoog ligt, en meer dan dat is er niet. Een klein wondertje van een tienermoeder, 17 jaar, haar eerste kind.
En problemen natuurlijk, want laag hemoglobine, en leverfalen. Ergens in de voormiddag moesten we een venflon plaatsen bij dat kleine mensje.
Maar eerst nog een curettage doen bij een meisje dat blijft bloeden. Het personeel vermoed met grote zekerheid dat ze een abortus ergens ten velde heeft laten doen, die niet volgens de regels van de kunst werd uitgevoerd. Dat geeft nu serieuze pijn en veel bloed.
Eerst infuus links, voor transfusie of shock, dan nadien in bed van de zaal curettage willen doen. Klaar, speculum derin, te weinig licht, dus verhuisd naar bureau dokter. Daar andere venflon rechts, voor infuus, patiënt op bed, wenen, benen toe omdat ze schrik had. De dokter vond dat ze te weinig vertrouwen had in hem, dus hij heeft het curettage uiteindelijk niet gedaan. En dat na twee venflons prikken, een speculum inbrengen eerst inde ziekenzaal, daarna de patiënt laten verhuizen naar zijn bureau, daar nog eens proberen en uiteindelijk niet doen omdat de patiënt aan het wenen was, en schrik had.
De patient (die trouwens Never heet) vroeg dag nadien zelf om de curettage. Meteen werk van gemaakt. Diazepam en atropine gegeven, twee zakken bloed klaargehangen, en begonnen. Iets van een placenta verwijderd, die achtergebleven was. Meisje had dus abortus laten doen, en niet goed uitgevoerd. Moeder mocht het niet weten, dus hebben dan ook niks gezegd. Ze is 17 en heeft geen vriend, ouders werken in een hotel, dus veel komen en gaan van klanten.
Hautaine dokter
Voormiddag zit erop, maar we moesten nog een venflon gaan prikken bij dat kleine wondertje. Aangezien er geen pediatrisch materiaal bestaat, zou dat met het kleinste formaat venflon zijn (iets kleiner dan een blauwe bij ons). Nog altijd veel te groot voor een prematuur van zes maanden waarvan een hand niet veel groter is dan mijn duim.
Bij het prikken, schreeuwde de kleine niet, wat ik toch raar vond. Toch maar even nagekeken, en het hartje klopte nog nauwelijks, ademde bijna niet meer.
Dokter bijgehaald, maar niks middelen hier, was er niks dat we konden doen. De verpleegster zou het aan de moeder van de tiener zeggen. Die kwam de kamer binnen, en wist van niks. Zag het precies ook niet. Wou iets zeggen, maar de verpleger nam me mee en zei dat het beter is als de moeder dat tegen haar zegt, niet wij.
…
Oooh, la vie est belle, mais le monde est méchant. Oohoohoo.
Na derde dag, nog een afsluitfeest van de middelbare school deze keer. Veel dans, veel pubers, veel macho’s. Het zit hen in het bloed. Nadien werd er bier en frisdrank geserveerd. Zuster Ernestine naast mij pakt de fles en gebruikt haar tanden als aftrekker. Moet zeggen dat ik toch onder de indruk was.
Verderop in de rij, is er iemand die een aftrekker aan zijn sleutelhanger heeft hangen, en omdat hij directeur of iets hoog is (te zien aan het veel te grote kostuum dat hij draagt) wou hij zo zijn fles aftrekken. Maar hoe hij dat ding ook hield, het bleek niet te gaan. Tot hij uiteindelijk ook zijn tanden aan de fles zette en tenslotte kon genieten van het Congolese bier Simba.

Ik maak me verder op voor het grote bedankfeest van de zusters hier in Mokambo. Gevierd met weer een expositie, dans, en maandag een trip en picknick in Zambia.
Een zeer andere ervaring dan in Lubumbashi, ruwer, hartelijker. En niet altijd gemakkelijk, met het overlijden van twee baby’s op twee dagen. Hoe ik het ook draai of keer, dat blijft toch hangen.

Toch bevalt het mij hier. Het is allemaal zoals we erover gelezen hebben, zoals we geleerd hebben, maar eens je hier zit overvalt het je toch nog. Weinig materiaal, de bevolking die eerder in de traditionele geneeskunde gelooft, weinig geld, weinig werk, en toch allemaal vrolijk, gastvrij, hartelijk, vriendelijk.
Ergens volgende week start ik ook met het lesgeven aan de leerkrachten hier. Computerles en hoe internet gebruiken.

Zit nu in de computerklas van de school, en heb zonet twee jongens proberen uit te leggen dat je kan betalen via internet. Hilarisch, want hoe stuur je geld via de computer. Er zijn hier geen banken, dus hoe leg je zoiets uit.

Er is nog zoveel uit te leggen, zoveel te doen. Wil er niemand met mij hier een kliniekje uit de grond stampen, tevens een opleidingscentrum voor verpleegkundigen en artsen, waar we raad geven aan de bevolking over het juiste gebruik van medicatie en geneeskunde, en hoe infecties en parasieten te voorkomen.

Dit voor deze keer. Tot de volgende almaar weer.
Liefs
Warme knuffel
Jan